Nora Arbelbide.
Bada ura denetan. Ez nuen beste erantzunik atxeman Pazifikoaren erdian zer dagoen galdegin zidalarik Kattik. Nik zer dakit, ba. Itsasoaz ez dakit deus, ez bada ixil ixilik dagoen kaia bazter bateko ontzi baten kopla batzuk, Euskal Herritik kanpora naraman itsasontziarenak, eta arrantzaleak direla donibandarrak eta itsasoa dela beren ama.
Edo beste estilo batean, udan lasaitzeko eta beltzatzeko eginak diren zenbait hondar bero. Zerua jaten duen eguzkia, zitron usaina duten kremak. Marrubi eta banilla gustuko izozkiak. Uhain beldurgarri goseti batzuk, pin up eta surflari dirdirantak, Biafin tubo hustuak, zelulita formak, hondarrez beteak diren zerbilleta garbiezinak, eri kikil azpiko onddoak, beren burua erakusteko irrikitan diren tatuaiak, Coca colaren gorriak jantzi mahai eta jarlekuak, portu boneta gorridunak, arrain izoztuak eta beste bi liberako detaile batzuk.
Bada ura denetan. Ez nuen beste erantzunik aurkitu eta begi bistakoa den erantzun ahul horrek alimaleko irri karkaila bat piztu zuen eta horretan gelditu zen gaia.
Geroztik 28 egun eraman ditugu Pazifikoaren erdi horretan eta baieztatu dezaket. Bai, bada ura denetan. 4035 milia. 7.500 bat kilometro Jose eta Fananen Amuitz katamarranean. Bi mariñel esperimentatu itsasoaz maiteminduak (nahiz eta azken aldi honetan camping-car bat duten amets), Remi esperientzai doi batekin, eta ni, zero patatero.
Amuitz, Alpha – Mike – Uniform – India – Tango – Zulu. Morse hizkuntzan. Egun horietan ikasteko aukera ukan dugun zerbait. Beste hamaika kontuen artean.
Hamaika kontu itsasoaren erritmoan doan biziaz. Hamaika kontu itsasontziaren munduaz. Bere sabelean hartzen eta onartzen zaituen itsasontziaz. Lau itzal, apormatuaren babespean. Lau haragi puxka itsasontziaren bizkar zain bilakatuak. Luxuzko apormatua izanikan ere itsasontzia, itsasoaren aitzinean, harrokeriarik ez. Dena da hauskor. Alde guziak zaindu behar dizkiogu, bestela, fini. Ontziak ordaina emanen dizu beti. Ongi zaintzen baduzu, ongi zainduko zaizu. Huts egiten baduzu, huts du hark ere.
Ezin huts egin beraz. Eta horretarako, itsasoaren munduaz gauza guti dakigunontzat, hoberena belarriak erne atxikitzea, begiak irekirik eta kapitainek hainbeste urtez marraztu xendra xeheki segitzea.
Pazifikoa, gure bidaian, Panamatik Markizetara luzatu da. A pundutik B puntura. Marra zuzen bat izan daitekeena mapetan, praktikan, haizearen arabera borobiltzen dena. Haizea nondik doan. Beila handi bat buru gainean, aitzinean ttipiago bat, kutxan, gibeleko haizeak zabaltzen duen fin borobil bat, bazterretan bi motor, badaezpada, eta guzi horren gidatzeko pilotua eta honen manatzaile Jose kapitaina eta Fanfan.
Zaintza etengabea, egun eta gau. Zer gerta ere. Beste ontzi batzuk ere izan daitezke hor gaindi. Beilari, arrantzale edo dena delako zenbait gurutzatzen dira, ez direnak jo behar. Itsasoa alimalekoa izan arren, istripuak beti gertatzen dira. Eta horrekoak gertatu baino lehen, hobe aukera guziak gure alde jartzea.
Zaintza horrek gauak nehoiz bezala begiratzeko aukera eman du. Ilargiaren zikloaren erritmoan. Batzuetan ilargia da jaun eta jabe, besteetan izarrak, ez direlarik hodeiak.
Eta egunek ere ez dute gauaz jelos izaterik. Bada ura denetan, segur, baina urak baditu milaka kolore. Batzuetan transparentea da. Besteetan beltza. Urdin iluna ere. Eta ikusi dut gorria baita. Gorri iluna, kasik odol kolore. Batzuetan lasaia da. Babeslea.
Ematen du duen guzia. Baina badaki hartzen ere. Ekaitz alimalekorik ez dugu ukan. Pare bat egun txar izan ditugu halere, itsasoa kexatzen delarik zer izan daitekeen beldurtzeko aski. Uhainak bazterretik heldu direlarik bereziki. Iruñeako San Ferminetako zezen. Ontzi kroskoa jotzen duelarik, badirudi uhaina zezen bat bilakatzen dela, entzierroko bazterreko taula jotzen duen zezena. Bere gorputz osoarekin. Beste batzuetan itsasoa olio bilakatzen da, haize izpirik gabe. Eta egoera hori ere, berezia da. Geldirik bezala, aitzinatu ezin.
Hori bai, goizek eguerdiak ekartzen dituzte, eguerdiek arratsak. Eguzki sartze zoragarriek gauak, eta ilunak argia. Egunak aitzina doazela, miliak ere. GPSaren bidez kalkula dezakegu gure distantzia. Distantzia, hori bakarrik dugu kalkulatzen ahal. Eta oraino. JPSa Ameriketako Estatu Batuetako armadak du asmatua eta horrek ditu gakoak. Noiznahi datuak faltsifikatzen ditzazke, eta orduan, fini. Hala gertatu zen Golfeko lehen gerlan.
Golfeko gerlarik ez gurean. Militarren helikoptero bat hurbildu bazaigu ere, gure inguruan bi itzuli egin eta joan dena. Ur galduenak ere, aske sentitzeko leku hoberik ez bada ere, gizonen legepean.
Bizkitartean, bizia aitzina doa, uste baino lasterrago. Lurrean automatikoak diren gauza anitz, hemen ez dira hain automatiko eta denbora hartzen dute. Dutxatu edo ura edan, adibidez. Txurruta ireki eta ura isuri, hori lurrarekin batera abandonatu behar den ohitura bat da. Hemen ura urre bilakatua da. Gatzik gabeko ura, bistan dena. Gatza kentzeko makina badu ontziak, baina horrek indarra eskatzen du. Indarra, eguzkitik ekartzen digute hiru pantailek, eguzkiak hodeiek ez dutelarik gordetzen, edo bela handiak pantailak. Haizearen indarra ere harrapatzen digu heolienak. Eta hauek ez badute aski ekartzen, motorre berezi bat badu ontziak, baina ahal bezain guti erabili behar dena.
Gorputza garbitzeko beraz, ahal delarik itsasontzi aitzineko sareetara joan, hara luzatu itsasoko ura ekartzen duen tuioa eta horrekin garbitu ongi, saboina lagun eta gero, azken puntan gatzik gabeko ura dakarren baporizatzailearekin azken ukitua eman gorputzari.
Ura edateko, hozgailuko ura dago beti prest. Hozgailu bat baitu Amuitz ontziak. Horrelako luxuek ez dute preziorik. Luxua baita, Fanfanek egun guziz prestatzen duen jatekoa. Panaman egin erosketekin ontziko kutxa guziak bete eta, eguerdi eta arratsetan azieta koloretsuak mahai gainean. Beti desberdin, beti gustuz beteak. Ogitik, kafea laguntzeko txolkolatera. Ogia ere etxekoa baita, eskuek hondua. Eta arrainak. Itsasoak emanak, nahi duelarik. Kapitainak egun guziz lau hari jartzen ditu ontzi gibelean, rapalekin. Lehen egunetan, nahi bezain bat eta sobera. Tazar, atun, dorada. Bi beso ez dira sobera, hauen atxikitzeko. Kontserbak egiteko ere. Egunak aitzinatu arau, itsasoa gero eta zuhurragoa bilakatu da. Hari puntako amuak hautsiak agertu dira gero eta gehiago. Arrain handiegiak? Marrazoak, ez dugu jakinen. Alta, kapitainak segitu du, egun guziz hariekin, nahiz eta gure azietetan kontserbek arrain freskoaren lekua hartu. Ez da behin ere abandonatu behar. Ezin jakin biharamuna nolakoa izanen den. Egun bakoitzak ekartzen ditu bere sorpresak. Nahiz eta pentsa daitekeen ontzi hau zulo galdu bat dela, eta orenak ezin aitzinatuz dabiltzala, horrelakorik ez da behin ere gertatu, eta gertatzen.
Gero, baxerak egin behar. Eskuz. Hauek ere lehenik itsasoko urarekin eta gero ur baporizatzailearekin. Xuriketak, horiek ere garbitu daitezke, baina hain konplikatua izanik, hobe geroko uztea. Eta gainera, itsasoa garbia da. Gatzak lurrintasun berezi bat ekartzen badio ere. Lurreko ke zikinetatik urrun, norberaren izerdiaren usainak nolakoak diren deskubritzeko aukera ezin hobea.
Komunak, zuzenean kontaktuan dira itsasontziarekin. Eskuz tiraka botatzen da zulora sartu den guzia. Beheititik eta goitik ere batzuetan, itsasoko minak harrapatu baitnau, nolaz ez. Lehen aldian 24 orenez. Bigarrenean luzeago izan da agonia. Baina pasatzen da, hori ere. Nahiz eta mementoan uste izan gaindi ezina dela. Gehiago dena, hasieran uste duzu hilen zarela, hain izan daiteke bortitza. Baina hortik laster, hil nahi duzu, beste soluziorik ez duzulako ikusten min horretatik ateratzeko. Erremedio batzuk lagundu naute. Anitz lo egin dut, eta halako batean pasatu da. Bazterreko uhain madarikatu horiek etsai izatetik lagun bilakatu dira. Dantza bat bezala.
Irakurtzeko baimena ere eman didate uhainek. Lerroak eta lerroak. Etxetik ekarriak eta itsasontziko liburutegi aberatsekoak. Ordenagailuarekin ezin, haatik, tripa nahasten baita fite orduan – sukaldean bezala funtsean-. Eta hainbat hobe funtsean. Ez da anitzetan gertatzen horrelakorik. Egunak eta egunak internet eta ordenagailurik gabe. Hasieran urduritasuna ekartzen duen deskonexioa, gero luxu bilakatzen dena.
Alde praktikoak hartzen baditu oren anitz, horrekin bakarrik ezin daiteke ulertu itsasoko bizia. Ametsak hemen beste dimentsio bat hartzen du. Loak eta oroitzapenak modu berri batekoak dira. Loa barnatuagoa bada, usu iratzartzen gara, eta ondorioz ametsetaz gehiago oroitzen. Eta oroitzapen zaharrak ere, galduak nituela uste nuen, baina agertu zaizkit uste gabean. Dimentsio berezi horrek ez du baitezpada izpiritualtasunarekin gauza handirik ikustekorik. Joan aintzin, uste nuen alimaleko itsaso zabal horren erdian, gure burua ttipi ttipia sendituko genuela. Uli kaka bat edo. Baina horrelakorik ez da gertatu. Ez naiz galdua senditu, alderantziz. Itsasoa seaska bat balitz bezala, dena bere lekuan balitz bezala. Ur gaineko elementu bat gehiago. Aitzina goaz gure erritmoan. Besterik gabe. Pretentzio horrekin bakarrik. Pretentzio xume bezain harro horrekin.
Magia indartsua. Bale, izurde, brokoa eta arrain hegaldunek lagundua..
Eta noizbait lurra agertzen da. Hainbeste amestua. Hosto edo belar busti usain sarkorrarekin. Nehoiz baino emankorrago. Bere besoak zabalik agertzen zaigu Hiva oa isla. Ez dugu ezagutzen ugartea. Ez ditugu ezagutzen bertakoak. Baina itsasontziz ibiltzea zer den segur badakitela, eta horregatik bakarrik izanen dugu zer partekatu. Besterik gabe, pretentzio xume bezain harro horrekin.
Batzuek pentsa dezakete fantesia hutsa izan daitekeela horrelako bidai bat egitea. Baina egun batez mail bat errezibitzen duzularik horrelako bidai baten proposamen batekin, nola ukatu.
Hamaika kontu eta gehiago ikasi eta, ikusiko, orain, zer gelditzen den guzi horretatik. Segur dena da, kantu bat gehiago gehitu dudala ene errepertorioan, musika ere baitakar luxuzko itsasontziak. Mikel Laboak kantatua, hogeita hamar mila lerroek baino hobeki laburbildu dezakeena itsasoak sortu sentimendu bereziak:
-Gure oroitzapenak
-Itsas galeretako olak bezala
-Ez dira itsas ondoan ezabatzen
-Ez dute iñongo porturik helburu
–
-Gure oroitzapenak
-Itsas galeretako olak bezala
-Ur gainean doaz kulunka
-Uhainek eraginak
-Ezabatu ezin eta
-Xederik gabe
-Xederik gabe